Nauki społeczne przydatne w pracy andragoga praktyka.
| Sylwester Scisłowicz
Nauki społeczne przydatne w pracy andragoga praktyka.
Szczególne znaczenie współczesnej psychologii* >>>>>>>>>>>>>strona 411 (zielonym kolorem oznaczone są oryginalne numery stron) Od początku XX wieku, co cztery lata ilość posiadanej przez ludzkość wiedzy podwaja się co oznacza min., że dzisiaj mamy do czynienia z dwa razy taką ilością wiedzy jak w roku 2000. Z jednej strony daje nam to poczucie satysfakcji z ludzkiej mądrości, z drugiej jednak poczucie zagubienia w szumie i zatruciu informacyjnym. Przy czym najkrócej mówiąc przez szum informacyjny rozumiem tutaj ogromną ilość, pochodzących z różnych, również kompetentnych naukowych źródeł, sprzecznych informacji dotyczących takich samych problemów, natomiast przez zatrucie informacyjne rozumiem zjawisko polegające na tym, że pod takimi samymi terminami słownymi kryją się różne znaczenia. Każdy podmiot, który chce skutecznie i sprawnie rozwiązywać stojące przed nim problemy, stara się znaleźć odpowiednie informacje w pracach naukowych. Niestety, o ile nie jest profesjonalistą w danej dziedzinie wiedzy i samodzielnie próbuje poszukiwać interesujących go rozwiązań, nie jest w stanie tego skutecznie zrobić. W dobie coraz szybszego przyrostu i rozwoju informacji wręcz wskazane jest, aby zamiast tracić czas na chaotycznych poszukiwaniach, odpowiedniej wiedzy w czytelniach, bibliotekach i internecie, zwrócenie się do osób zorientowanych w owej problematyce.
Niemal każdy człowiek jest bardzo dobry w realizowaniu zadań wynikających z jego uwewnętrznionych pasji. Tym lepszy im dłużej trwa przy takich właśnie celach. Nie zawsze zdając sobie z tego sprawę permanentnie i systemowo doskonali związane z nimi coraz bardziej profesjonalne wiadomości, umiejętności, sprawności i postawy. Trudno zaprzeczyć stwierdzeniu, że najlepszym doradcą przy poszukiwaniu profesjonalnej i operacyjnej wiedzy z danej dyscypliny jest ktoś kto się nią naprawdę pasjonuje.
Ponieważ ja, chyba od zawsze, ale od kilkunastu lat również zawodowo, jestem zafascynowany wszelką wiedzą na temat człowieka dorosłego, a nade wszystko jego konstruktywnymi i destruktywnymi relacjami z sobą i otaczającym go światem, spróbuję udzielić pewnych wskazówek i rad tym, którzy jako praktycy wkraczają na drogi i bezdroża andragogicznych poszukiwań i doświadczeń.
>>>>>>>>>>>>>strona 412 Do najważniejszych celów niniejszego głosu należą m.in.: prezentacja trzech (dla większej wyrazistości skarykaturyzowanych) charakterystyk osób składających się na nasze społeczeństwo (dorosłych: „niepełnoletnich”, „pasożytów” i „samorealizujących się”) oraz wskazanie na najistotniejszą i moim zdaniem najciekawszą literaturę, ze szczególnym wyeksponowaniem wiedzy psychologicznej, przydatną w -konstruktywnej dla innych, w konsekwencji dla regionu, kraju i świata- sprawnej pracy andragoga praktyka.
Dla uniknięcia nieporozumień, konieczne wydaje się tutaj poczynienie kilku ustaleń terminologicznych.
Przez andragoga praktyka - kierując się min. etymologią terminu andragogika (agein -prowadzenie; andros - dorosły <pierwotnie mężczyzna>) – będę tutaj określał osobę pełnoletnią, wprowadzającą innego dorosłego w świat ludzi samodzielnie projektujących i realizujących, w zgodzie z innymi, swoje pełne satysfakcji życie. Odróżniam go tutaj zdecydowanie od andragoga rzemieślnika, który jako np. nieprofesjonalny pracownik socjalny, pomaga jedynie trwać innemu dorosłemu w świecie ludzi zagubionych i bezradnych. W przyjętym tutaj znaczeniu andragog praktyk, to ktoś kto wszelkimi znanymi sobie metodami, przy wykorzystaniu dostępnych zasobów, inspiruje drugiego człowieka do odkrywania i uruchamiania ukrytych w nim, nieznanych (lub niezauważonych, zapomnianych) umiejętności, sprawności, możliwości i pokładów energetycznych, co w konsekwencji prowadzi go do konstruktywnego działania i prorozwojowego zapanowania nad własnym przyszłym życiem. W takim świetle andragogiem praktykiem, jest również ktoś kto w ogóle tak o sobie nie myśli (być może dopiero od teraz) np. trener skutecznie rozwijający u innych umiejętności komunikacyjne, twórcze i interpersonalne, albo dyrektor szkoły potrafiący inspirować zatrudnionych w niej nauczycieli do konstruktywnej, przyjaznej współpracy, a następnie doceniać ich zaangażowanie i kreatywność, co w konsekwencji powoduje polepszenie jakości nie tylko ich zawodowego ale i prywatnego funkcjonowania. Mimo, iż takich charakterystyk opisujących świetnych andragogów praktyków można przytoczyć bardzo dużo, to statystycznie w skali prawie trzydziestoośmio milionowej Polski, profesjonaliści tacy występują raczej rzadko.
Postępujący niż demograficzny w naszym kraju powoduje, że przeciętna wieku obywateli staje się coraz wyższa. Można śmiało powiedzieć, że jesteśmy coraz bardziej, ale niestety tylko z nazwy, dorosłym społeczeństwem. To ostatnie, mogące budzić kontrowersje, stwierdzenie wynika min. z faktu, że znaczna większość osób posiadających dowody osobiste, a szczególnie tych po czterdziestym roku życia, kształtowana była w systemach nie tylko nadmiernie opiekuńczych, ale również zbyt głęboko ingerujących w wolę i osobowość człowieka. Mam tutaj na myśli min. wcześniejsze działania zarówno państwa promującego wierną reprodukcję przewidywalnego w zachowaniach społeczeństwa[1], jak też rodziców i nauczycieli, którzy dzięki posiadanym środkom nacisku (w tym przymusu) skutecznie, często niekorzystnie, wpływali na sferę decyzji, działań i samoodpowiedzialności młodych ludzi.
>>>>>>>>>>>>>strona 413 Kiedy baczniej przyjrzymy się naszym współobywatelom zobaczymy, że wśród wszystkich dorosłych nie ma osób, które nie osiągnęły dojrzałości fizycznej, ale jest wiele milionów takich, które w bardzo niezadowalającym stopniu mają ukształtowaną dojrzałość emocjonalną i (lub) społeczną. Dookoła widzimy ludzi smutnych, bezradnych, zagubionych, zalęknionych, narzekających, zazdrosnych o wszystko i o wszystkich, zawistnych, poniżających innych, etykietujących i szufladkujących, nietolerancyjnych, wciąż szukających kozłów ofiarnych i winnych ich trudnej sytuacji życiowej, pełnych pretensji do innych, przepełnionych, niszczącymi ich i ich najbliższych, negatywnymi emocjami. Ludzi nie umiejących się odnaleźć w coraz bardziej dynamicznie zmieniającym się świecie, których już w IXX wieku Kapp A. i Herbart J.F. nazywali „niepełnoletnimi dorosłymi”. Niemal wszyscy z nich oczekują pojawienia się w ich życiu kogoś, według nich mądrzejszego lub sprytniejszego, kto jak wcześniej rodzice, szefowie w pracy i przywódcy polityczni, weźmie odpowiedzialność za ich dalsze losy na swoją głowę, kto powie im co i jak, krok po kroku, mają robić, a w zamian za to, że będą posłusznie, lepiej lub gorzej wykonywać polecenia (wymagania), zostaną nagrodzeni lub skarceni, wyższymi lub niższymi, ale przynajmniej zawsze jakimiś dochodami.
Niemal wszyscy, charakteryzowani wyżej ludzie - manipulowani zresztą przez różnego rodzaju sprytnych naciągaczy, budujących na ich naiwności i biedzie swoje polityczne kapitały i finansowe imperia – nadal nie wierzą, nie wiedzą lub nie przyjmują do wiadomości, że to jak będzie wyglądać ich dalsza biografia zależy nade wszystko od nich samych.
Na szczęście są w naszym kraju, dla sprawiedliwości trzeba powiedzieć na całym świecie, osoby samorealizujące się, które w sposób pożądany podmiotowo i społecznie, niezależnie od tego ile miały lat, nie czekając na innych (np. pracodawców) i na lepsze czasy, same wzięły się do pisania scenariusza i do reżyserowania kolejnych sekwencji własnego życia osobistego, zawodowego i społecznego, dopuszczając do współudziału w takich kreatywnych działaniach jedynie tych ludzi, których same zgodnie z własną wolą wybrały. Są to obywatele, którzy godnie, w zgodzie z sobą i wszystkimi ludźmi dobrej woli (zawistni cierpią widząc sukces innych), nie naruszając niczyich dóbr osobistych, realizują swoje wieloetapowe zadania (nie wymagania), a w konsekwencji osiągają wielowymiarowe satysfakcje i sukcesy, zarówno w sferze własnej psychiki i osobowości, jak i w obszarach zawodowych, rodzinnych i społecznych. Takie, samorealizujące się podmioty nazwać można „osobami drogowskazami”.
Obywateli tych odróżnić należy jednoznacznie od różnego rodzaju sprytnych pasożytów społecznych, osób które realizują swoje „wspaniałe” życie według własnego, pełnego krzywdy ludzkiej, egoistycznego scenariusza.
>>>>>>>>>>>>>strona 414 Nie zawsze można ich szybko i łatwo rozpoznać, ponieważ świetnie się maskują. Jednak jeśli się dobrze przyjrzeć, można zobaczyć u nich min. takie cechy jak: wykorzystywanie niegodnych środków do realizacji i osiągania własnych celów, oszukiwanie, nie dotrzymywanie obietnic, nielojalność, wielość twarzy (w zależności od sytuacji), pasożytnictwo, dawanie fałszywego świadectwa, nadmierny, druzgocący krytycyzm, manifestowanie własnej przewagi nad innymi, przemoc psychiczna i fizyczna, poniżanie, umniejszanie innych i odbieranie im tym samym - tak bardzo cennego dla odważnego realizowania wartościowego życia – poczucia własnej wartości i sił sprawczych. Pasożyci, niedojrzali pod względem społecznym i emocjonalnym to wspomniani wcześniej niepełnoletni dorośli, niezależnie od tego dlaczego dziś takimi są i od tego co myślą i mówią o sobie i innych. Jak wszyscy mają szansę stać się konstruktywnymi członkami społeczeństwa pod warunkiem, że swoje cele zaczną osiągać bez krzywdzenia innych ludzi. Mam świadomość, że może zbyt surowo i w zbyt uproszczony sposób oceniam miliony dorosłych ludzi żyjących w naszym kraju. Dla sprawiedliwości trzeba dodać, iż zdecydowana większość ludzkości w ogóle, to osoby nie mające nic wspólnego z dojrzałą dorosłością. Uproszczenie to, w tak krótkim opracowaniu, jak już wspomniałem, jest jedynie mocnym środkiem wyrazu, mocno uwidaczniającym ważne zjawisko społeczne jakim jest „niepełnoletność dorosłych”. Niniejszym pragnę też wyrazić nadzieję, że takie postawienie problemu zmobilizuje nas wszystkich, zaliczających się do dojrzałych, pełnoletnich dorosłych, do czynnego wpływania na zwiększanie się ilości osób do nas podobnych. Z prostego bowiem rachunku wynika, że im więcej takich ludzi będzie, tym lepiej będzie funkcjonował w przyszłości nasz kraj i świat w ogóle, tym ciekawsze i dające więcej radości życie będą miały nasze dzieci i praprawnuki.
Przydatne nauki
Bardzo korzystną dla andragoga praktyka, w realizowaniu wspomnianej wyżej misji, może być zawarta w książkach, odpowiednia do tego celu wiedza naukowa. W tym głosie nie jestem w stanie omówić wszystkich nauk, które mogą być przydatne w pracy andragoga praktyka, a tym bardziej wskazać wszystkich znanych, i nie znanych, mi cennych książek dzięki którym mógłby on skuteczniej realizować swoje zadania. Mogę jednak wskazać na nauki najważniejsze i znane mi prace mogące służyć praktyce wdrażania do dojrzałej dorosłości. Zachęcam do studiowania ich z bezustannym poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie: „jak ta nowa wiedza może pomóc mi w kreatywnym trwaniu na drodze samorealizacji oraz jak może mi pomóc we wdrażaniu innych (nawet bardzo konkretnych osób, np. Jana K., Zofii M.) do w pełni dojrzałej dorosłości?”. Wiem, nie tylko z własnego doświadczenia, że takie poznawanie, permanentnie mobilizujące do wiązania nowych wiadomości i teorii z bezpośrednią praktyką życiową pozwala bardziej dynamicznie odbierać i trwalej zapamiętywać nowe informacje, a w konsekwencji skuteczniej je wdrażać w prorozwojowych zadaniach zawodowych, społecznych i osobistych.
>>>>>>>>>>>>>strona 415
Do najbardziej przydatnych nauk dla andragoga praktyka zaliczyć należy min.: andragogikę, psychologię, pedagogikę, socjologię (również socjobiologię), geriatrię i gerontologię, politologię, filozofię, historię, ekologię, biologię oraz ogólną teorię systemów i cybernetykę. W niniejszym opracowaniu, ze względu na ograniczoną objętość wypowiedzi, krótko charakteryzuję tylko dwie pierwsze z nich. Szerszym opisem wszystkich wymienionych wyżej nauk zamierzam zająć się w przyszłości w odrębnym opracowaniu. Najważniejszą nauką, z którą powinien zapoznać się krzewiciel dojrzałości dorosłych jest oczywiście andragogika. Dynamicznie rozwijająca się dyscyplina, teoretycznie i praktycznie zajmująca się takimi zagadnieniami dotyczącymi ludzi pełnoletnich jak min.: historia oświaty dorosłych, oświata współczesna w kraju i na świecie, oświata kompensacyjna, kultura, kształcenie zawodowe, samokształcenie, wczasy oraz społeczna i oświatowa praktyka pracy.
Różnogennymi i różnowymiarowymi problemami dotyczącymi ludzi pełnoletnich zajmuje się bardzo wielu humanistów głównie pedagogów, psychologów, socjologów, gerontologów, politologów i biologów. Nie sposób ich tutaj wymienić. Dlatego aby pomóc animatorowi dojrzałej dorosłości w poszukiwaniu odpowiedniej literatury, czyli w bezpiecznym i kreatywnym „pływaniu w morzu informacji”, wskażę jedynie znane mi osoby, rzetelnie naukowo zajmujące się andragogiką. Polecam poszukiwanie w bibliotekach, księgarniach i internecie (najlepiej w google), prac następujących autorów: Aleksander T., Bednarczyk H., Czerniawska O., Dzięgielewska M., Jankowski D., Kargul J., Kwiatkowski S.M., Malewski M., Marczuk M., Matulka Z., Pachociński R., Potoczny J., Półturzycki J., Przybylska E., Sapia - Drewniak E., Saran J., Semków J., Solarczyk H., Trafiałek E., Turos L., Wesołowska E.A., Wiatrowski Z. i Wujek T..
Początkującym andragogom polecam szczególnie książki Półturzyckiego J., zawierające duży ładunek rad praktycznych bardzo przydatnych w kreatywnej aktywizacji osób dorosłych.[2]
Drugą, szczególnie ważną nauką, będącą bogatym źródłem wiedzy o człowieku dorosłym jest psychologia, która obecnie dzięki swojemu dynamicznemu rozwojowi znacznie doskonalej niż choćby przed dwudziestu laty diagnozuje i opisuje istotę człowieka, min. jego osobowość, psychikę, charakter, życie umysłowe i zachowania, w konsekwencji skuteczniej mu pomaga.
>>>>>>>>>>>>>strona 416 Jednak ogromna ilość informacji jaka przy tym powstała nie tylko powoduje duży szum informacyjny, ale również nacechowana jest dużym zatruciem. Badacze mają coraz większe problemy ze zdefiniowaniem, a nawet scharakteryzowaniem współczesnej psychologii. Wciąż pojawiają się nowe subdyscypliny. Dzisiaj jest ich już blisko siedemdziesiąt. W związku z powyższym wiedzę pochodzącą z tej nauki omówię, nie w oparciu o jej poszczególne dziedziny, a w oparciu o podejmowane przez nią problemy, ważne w pracy andragoga praktyka starającego się wdrożyć człowieka dorosłego do konstruktywnej podmiotowo i społecznie samorealizacji. Postaram się przede wszystkim wskazać literaturę mogącą pomóc mu w przełamywaniu uwewnętrznionych barier, uniemożliwiających osiągnięcie dorosłości we wszystkich jej wymiarach: fizycznym, psychicznym i społecznym.
Kiedy andragog praktyk odkryje jakieś szczególne zdolności, umiejętności i sprawności u niepełnoletniego dorosłego, a co za tym idzie potencjalne tkwiące w nim możliwości rozwojowe, stara się zainspirować go do podjęcia przez niego nowych zadań ( nie wymagań) dość często słyszy od niego przynajmniej kilka z przytoczonych niżej wypowiedzi:
Wyrażam nadzieję, że mocne argumenty kwestionujące sens powyższych, anachronicznych zresztą, wypowiedzi dostarczy przytoczona poniżej literatura.
Dla nikogo nigdy na nic nie jest za późno
Jeszcze do połowy lat siedemdziesiątych XX wieku, psycholog który mówił, że człowiek przez całe życie, aż do późnej starości może uczyć się nowych treści, podejmować nowe wyzwania zawodowe oraz rozwijać swoje umiejętności i sprawności intelektualne, uważany był za osobę, delikatnie mówiąc nie reprezentującą naukowego systemu pojmowania i interpretowania świata. Na takie stwierdzenia nie pozwalał obowiązujący wówczas biologiczny model rozwoju (tzw. mocny). Na szczęście silna grupa współpracujących ze sobą badaczy z USA obaliła ten model, zastępując go tzw. słabym. Konsekwencją tego są liczne prace psychologiczne, starające się na wszystkie możliwe sposoby badać i wskazywać możliwości rozwojowe każdego człowieka, niezależnie od tego w jakim wieku jest. W zagadnienia te interesująco i inspirująco wprowadza polskiego czytelnika Pietrasiński Z.[3].
>>>>>>>>>>>>>strona 417
Każdy ma prawo bronić się przed manipulacją
Trudno sobie wyobrazić aby skuteczny andragog praktyk nie posiadał podstawowej wiedzy z zakresu psychologii społecznej, pozwalającej mu min. rozumieć i wyjaśniać zachowania jednostek w ich, ale nie tylko, środowisku społecznym. Znajomość klasycznej literatury z tego zakresu i dzielenie się pochodzącą z niej wiedzą z innymi, pozwala mu uchronić nie tylko siebie ale i podopiecznych przed, wynikającymi np. z zaplanowanej manipulacji, przykrymi zdarzeniami. Do takiej literatury zaliczają się z pewnością prace Aronsona E.[4], Cialdiniego R.[5] i Znanieckiego F.[6]
Przydać się też mogą prace takich autorów jak: Leary M.[7], Le Bon G.[8], Nęcki Z.[9], Stephan W.G. i Stephan C.W.[10] oraz Thiele – Dohrmann K.[11].
Każdy człowiek jest nadawcą i odbiorcą (czasem konfliktogennych komunikatów)
Mimo, iż dużo się o tym mówi i pisze w różnorodnych mediach, mało kto w bezpośrednim kontakcie z drugim człowiekiem zastanawia się nad tym, że wypowiedziane słowa to tylko część, czasem jedynie 20-30% komunikatu. Nierzadko bardziej od słów liczą się: ton, barwa, natężenie głosu, chwile milczenia, gesty mimiczne twarzy, ruchy i postawa całego ciała. Bardzo często z braków w wiedzy o wzajemnej komunikacji między ludźmi, np. z powodu wysyłania sprzecznych sygnałów, powstaje wiele destruktywnych konfliktów. A przecież można tego uniknąć dzięki znajomości bardzo interesujących prac takich autorów jak: Argyle M.[12], Bandler R., Grinder J. i Satir V.[13], Chełpa S. i Witkowski T.[14], Hogan K.[15], Król -Fijewska M.[16], Pease A.[17], Świeca M.[18], Tierney E.[19], Tkaczyk L.[20], Vopel K.W.[21], i Wright H.N.[22].
Co szczególnie ważne, wiedza zawarta w tych pracach może bardzo pomóc w rozwiązaniu już istniejących, nawet trudnych sporów i konfliktów.
>>>>>>>>>>>>>strona 418
Każdy człowiek jest graczem
W 1964 roku Berne E. wydał książkę pt. „ W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich”, w której opisał min. mechanizmy analizy transakcyjnej i charakterystykę różnego rodzaju gier jakie między sobą prowadzą niemal wszyscy ludzie i to niezależnie od tego czy o tym wiedzą, czy też nie. Znajomość podstaw analizy transakcyjnej jest przydatna we wszystkich aspektach naszego życia. Pozwala ona na uniknięcie wielu kłopotów i nieporozumień związanych z zawiłością stosunków międzyludzkich. Poznanie teorii gier, w konsekwencji nabycie umiejętności nazywania ich i rozpoznawania rządzących nimi reguł, bardzo pomaga nie tylko w unikaniu przykrych rozczarowań płynących z przegranej, ale również w osiąganiu satysfakcji z ich wygrywania. Obecnie analizą transakcyjną zajmuje się tysiące badaczy i praktyków na całym świecie, wśród nich najwięcej jest niestety tych, którzy chcą nam sprzedać jakieś przedmioty i ideologie. Aby im nie ulegać polecam prace klasyków Berne E.[23] i Rogolla R.[24].
Każdy człowiek ma w sobie innowacyjne i twórcze pokłady
We współczesnej literaturze coraz częściej się pisze o tym, że każdy człowiek ma w sobie jakiś szczególny dar, jakieś wyjątkowe zdolności i umiejętności, które mogą być odkrywane i rozwijane ale również świadomie lub nieświadomie unicestwiane przez jego mniej lub bardziej odtwórcze i uprzedmiotowione otoczenie. Interesującą wiedzę, związaną z powyższym stwierdzeniem znaleźć można min. w pracach Dobrołowicza W.[25], PopkaS.[26], Sołowieja J.[27] Kozieleckiego J.[28], Fobesa R.[29], Obuchowskiego K.[30], Nęcki E.[31], Szmidta K.[32]. Na szczególną uwagę zasługuje tu książka Dobrołowicza W. „Psychika i bariery” wskazująca min. różnorodne bariery na drodze rozwoju kreatywności i twórczości podmiotu, jak również ukazująca ich źródła i możliwości przezwyciężania.
>>>>>>>>>>>>>strona 419
Każdy ma prawo do radości płynącej z podmiotowości
Psychologia jak wiadomo zaliczana jest w poczet nauk humanistycznych, jednak niestety – podobnie zresztą jak inne nauki humanistyczne – nie zawsze służy progresywnej ewaluacji osobowości człowieka. Czasem, szczególnie jej niektóre behawioralne i psychoanalityczne nurty i wynikające z ich badań teorie, służą utrwalaniu totalitarnej władzy i wygodnego dla niej modelu zunifikowanego, kompatybilnego, uprzedmiotowionego człowieka, np. takiego, który osiąga kolejne sukcesy w zamian za posłuszeństwo nadrzędnej władzy. Podmiotu, który wierzy, że jest tym wartościowszy im większą ma władzę nad innymi i im droższe przedmioty posiada.
Takie „społecznie słuszne” nurty w naukach humanistycznych odwracały uwagę człowieka od jego własnej podmiotowości, od wydawałoby się oczywistego faktu, że jego radości i dramaty w dużej mierze zależą od niego samego. Niebezpodstawnie można powiedzieć, że bardzo często zaczynają się one i kończą w nim samym.
Na wspomniane wyżej aspekty szczególną uwagę zwracają przedstawiciele psychologii humanistycznej, której najważniejszymi reprezentantami i pionierami są Maslow A.[33] i Rogers C.[34], głoszącej min., że człowiek staje się tym lepszy dla innych im bardziej umie zaakceptować siebie takim jakim jest i im częściej może realizować swoje życie według osobistego scenariusza. Inaczej mówiąc im bardziej się samorealizuje. Oprócz prac wymienionych wyżej autorów, za uwagę zasługują też książki Melibrudy J.,[35] Górnisiewicza J. i Rubachy K.[36] K. oraz Jankowskiego D.[37].
>>>>>>>>>>>>>strona 420 W budowaniu takiego widzenia podmiotu pomagają też badacze zajmujący się funkcjonowaniem osobowości, traktowanej jako skomplikowany system (nie struktura!). Zrozumienie jej wielowymiarowości działania znacznie pomaga człowiekowi w prognozowani, podejmowaniu, realizowaniu i sprawnym osiąganiu efektów jego zadań (nie wymagań), również wtedy kiedy wynikają one z głęboko uwewnętrznionej roli andragoga praktyka. Do wspomnianych badaczy funkcjonowania osobowości zaliczyć należy min.: Obuchowskiego T.[38], Łukaszewskiego W.[39], Kozieleckiego J.[40], Halla C.S.[41], Jorstada J.[42] oraz Mądrzyckiego T.[43].
Każdy człowiek jest podatny na zaburzenia osobowości
Niestety, w szczególnie w długotrwałych sytuacjach trudnych, traumatycznych, np. w pozostawaniu bez pracy, lub po utracie kogoś bliskiego, każdy podmiot zagrożony jest zaburzeniami osobowości. Interesującą i przystępną wiedzę na takie tematy odnaleźć można min. w pracach: Kępińskiego A.[44], Dąbrowskiego K.[45], Atkinsona S.[46], Haucka P.[47], Horney K.[48], Lakea T.[49], Maya R.[50], Ringella E.[51], Scheparda H.[52] i Wolfa D.[53]. Polecam również bardzo rozbudowaną, wciąż aktualizowaną stronę internetową Śląskiej Akademii Medycznej, której celem jest zdalne pomaganie osobom potrzebującym wsparcia psychicznego. Znaleźć tam można min. całe książki artykuły i szereg cennych wskazówek przydatnych do wspierania innych.[54]
>>>>>>>>>>>>>strona 421
Każdy wredny i toksyczny człowiek może przestać być kimś takim
Charakterystykę „wrednych ludzi” w bardzo przejrzysty sposób zaprezentował w swojej niewielkiej pracy Carter J.. Opisał w niej min. osoby dowartościowujące się, w najprostszy i bezpłatny sposób poprzez umniejszanie innych. Tacy ludzie, a jest ich wokół nas naprawdę bardzo wielu, odbierają innym osobom min. takie ważne dla kreatywnego życia cechy jak min. poczucie własnej wartości i sprawczości[55].
Do wrednych ludzi, ale nie tylko, zaliczają się też różnego rodzaju osoby toksyczne, one również są zdolne do odebrania innym podmiotom, tak bardzo potrzebnych do samorealizacji, energii życiowych. Osoby takie i jak sobie z nimi radzić, interesująco opisują min.: Forward S.[56], Hamer H.[57], Macrae N., Stangor C. i Hewstone M.[58] oraz Mellody P.[59].
Do istotnych przesłań autorów tych książek należy, na różne sposoby wypowiadana myśl, że każdy wredny i toksyczny człowiek może przestać być kimś takim, a jeżeli nie zechce można, a nawet trzeba, go po prostu opuścić.
Każdy powinien wiedzieć, że nie wszystko trzeba i można zrozumieć
Wiele problemów ludzi, szczególnie w bardzo bliskich interpersonalnych związkach, wynika po prostu z niezrozumienia specyfiki funkcjonowania drugiej płci. Na szczęście powstaje coraz więcej opracowań odkrywających specyfikę funkcjonowania kobiet i mężczyzn. Dowiadujemy się z nich min., że jednym z największych błędów jakie popełniamy w życiu jest próba całkowitego zrozumienia drugiej płci. A bez tego ostatniego mogą obydwie naprawdę konstruktywnie i progresywnie współdziałać oraz twórczo i ekspansywnie uzupełniać się. Kobiety bowiem posiadają wielką mądrość intuicyjną i emocjonalną, występującą u mężczyzn w dużo mniejszym stopniu, mężczyźni za to mają wyższy wskaźnik tzw. racjonalnej mądrości. Oczywiście takie stwierdzenie nie dotyczy wszystkich przedstawicieli obu płci. Są bowiem osoby, które mają w swoim charakterze, postępowaniu, umiejętnościach i predyspozycjach więcej cech płci przeciwnej niż modelowy przedstawiciel ich płci. Interesujące książki na ten temat napisali min.: Borysenko J.[60], Hajcak F. i Garwood P.[61], Kaschak E.[62], Lipsitz – Bem S.[63], Moir A. i Jessel D.[64], Opperman K. i Weber E.[65], Pospiszyl K.[66] oraz Weiss K.E.[67].
>>>>>>>>>>>>>strona 422
Wskaźnik „IQ” nie zawsze decyduje o życiowym sukcesie
W ostatnich kilku latach dużą popularnością cieszą się prace podejmujące problematykę inteligencji emocjonalnej (EQ), która w odróżnieniu od racjonalnej (IQ) dotyczy przede wszystkim w takich, ważnych z punktu samorozwoju człowieka, cech jak samoświadomość, autoregulacja, motywacja, empatia i umiejętności społeczne. Wskazuje min., że człowiek posiadający przeciętny wskaźnik IQ, a wysoki EQ, może osiągnąć znacznie większy osobisty, zawodowy i społeczny sukces niż osoba należąca do Stowarzyszenia Mensa. Interesujące prace na ten temat napisali min.: Collins B.C.[68], Crozier M.[69], Davis M.H.[70], Goleman D.[71], Sehr M.M.[72] i Seligman D.[73].
Na życiowy szczególnie zawodowy sukces wpłynąć też może posiadanie wiedzy z zakresu praktycznych metod jego osiągania. Prezentują ją min.: Eibl- Kopmeyer M.R.[74], McGinnis A.L.[75], Uniszewski Z.[76], Witkowski S.[77] i Zimbardo P.G.[78].
Wyrażam nadzieję, że niniejszy głos, którego głównym przesłaniem jest pomoc w odnalezieniu się w szumie informacyjnym współczesnego świata, wskazujący na, moim zdaniem, bardzo interesującą literaturę, związaną ze spotykanymi w realnej działalności zawodowej problemami andragogów praktyków, przyda się w ich trudnej
>>>>>>>>>>>>>strona 423 prospołecznej pracy. Istotnej dla nas wszystkich działalności, której wiodącym celem jest bezustanne zmniejszanie ilości niepełnoletnich dorosłych (w tym wspomnianych wcześniej pasożytów) poprzez przeistaczanie ich w dojrzałe fizycznie, emocjonalnie i społecznie osoby, które samodzielnie, bez krzywdzenia innych, realizują swoje życie. [1]Por. Bourdieu P., Passeron J.C.: Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa 1990.
[2] Min.: Półturzycki J.: Akademicka edukacja dorosłych. Warszawa 1994; Dydaktyka dla nauczycieli. Toruń 1998; Dydaktyka dorosłych. Warszawa 1991; Jak studiować zaocznie. Toruń. 1998; Wdrażanie do samokształcenia, Warszawa 1983.
[3] Pietrasiński Z.: Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa 1990.
[4] Aronson E.: Człowiek istota społeczna. Warszawa 1995.
Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M.: Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań 2000.
[5] Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Gdańsk 1995.
[6] Znaniecki F.: Prawa psychologii społecznej. Warszawa 1991.
[7] Leary M.: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Gdańsk 2000.
[8] Le Bon G.: Psychologia tłumu. Warszawa 1994.
[9] Nęcki Z.: Wzajemna Atrakcyjność. Warszawa 1990.
[10] Stephan W.G., Stephan C.W.: Wywieranie wpływu przez grupy. Gdańsk 1999.
[11] Thiele- Dohrmann K.: Psychologia plotki. Warszawa 1980.
[12] Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 2001.
[13] Bandler R., Grinder J., Satir V.: Zmieniamy się wraz z rodzinami. O zdrowej komunikacji. Gdańsk 1999.
[14] Chełpa S., Witkowski T.: Psychologia konfliktów. Praktyka radzenia sobie ze sporami. Warszawa 1995.
[15] Hogan K.: Psychologia perswazji. Warszawa 2000.
[16] Król- Fijewska M.: Stanowczo łagodnie bez lęku. Warszawa 1993; Trening asertywności. Warszawa 1999.
[17] Pease A.: Język ciała. Kraków 1999.
[18] Świeca M. Umiejętności komunikacji międzyludzkiej. Ostrowiec Św. 2000.
[19] Tierney E.: Doskonalenie międzyludzkiej komunikacji na 101 sposobów. Kraków 2000.
[20] Tkaczyk L.: Komunikacja niewerbalna. Postawa, mimika, gest. Wrocław 1998.
[21] Vopel. K.W.: Kreatywne rozwiązywanie konfliktów. Zabawy i ćwiczenia dla grup. Kielce 2003.
[22] Wright H.N.: Konflikty? Jak zrozumieć współmałżonka nie zgadzając się z nim. Warszawa 1995.
[23] Berne E: Dzień dobry... i co dalej? Poznań 1999; W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 1994.
[24] Rogoll R.: Aby być sobą. Wprowadzenie do analizy transakcyjnej. Warszawa 1998.
[25] Dobrołowicz W.: Myśleć intuicyjnie. Warszawa 1995;Psychika i bariery. Warszawa 1993; Psychodydaktyka kreatywności. Warszawa1995; Psychologia twórczości technicznej. Warszawa 1993.
[26] Popek S.: Człowiek jako jednostka twórcza. Lublin 2001.
[27] Sołowiej J.: Psychologia twórczości. Gdańsk 1997.
[28] Kozielecki J.: Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa 1987; Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa 2001.
[29] Fobes R.: Pomysł na każdą okazję. Podręcznik twórczego rozwiązywania problemów. Łódź 1998.
[30] Obuchowski K.: Adaptacja twórcza. Warszawa 1985; Człowiek intencjonalny. Warszawa 1993.
[31] Nęcka E.: Trening twórczości. Warszawa 1998.
[32] Szmidt K.J.: Elementarz twórczego życia. Warszawa 1994.
[33] Maslow A.: Motywacja i osobowość. Warszawa 1990; W stronę psychologii istnienia. Warszawa 1986.
[34] Rogers C.R.: O stawaniu się osobą : poglądy terapeuty na psychoterapię. Poznań 2002; Sposób bycia. Poznań 2002; Terapia nastawiona na klienta : grupy spotkaniowe. Wrocław 1991.
[35] Melibruda J.: Możliwości rozwoju osobistego. Warszawa 1992; Poszukiwanie samego siebie. Warszawa 1980.
[36] Górniewicz J., Rubacha K: Samorealizacja a uzdolnienia twórcze młodzieży : przegląd koncepcji i studium empiryczne. Toruń 1993; Droga do samorealizacji czyli W poszukiwaniu tożsamości. Toruń 1993.
[37] Jankowski D.: Autoedukacja- wyzwanie współczesności. Toruń 1999.
[38] Obuchowski K.: Przez galaktykę potrzeb. Psychologia dążeń ludzkich. Poznań 1995; Adaptacja twórcza. Warszawa 1985; Człowiek intencjonalny. Warszawa 1993.
[39] Łukaszewski W.: Szanse rozwoju osobowości. Warszawa 1984;Wielkie pytania psychologii. Gdańsk 2003.
[40] Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa 1997;Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa 1987; Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa 2001.
[41] Hall C.S., Lindzey G.: Teorie osobowości. Warszawa 1990.
[42] Jorstad J.: Zrozumieć siebie, zrozumieć innych. Psychologia na co dzień. Gdańsk 1999.
[43] Mądrzycki T.: Osobowość jako system tworzący i realizujący plany. Nowe podejście. Gdańsk 1997.
[44] Kępiński A.: Lęk. Kraków 2002; Melancholia. Warszawa 1996; Psychopatologia nerwic. Warszawa 1986; Rytm życia. Warszawa 1993; Z psychopatologii życia seksualnego. Warszawa 1994.
[45] Dąbrowski K.: Dezintegracja pozytywna. Warszawa. 1979; Elementy filozofii rozwoju. Warszawa 1989; Pasja rozwoju. Warszawa 1988; Wprowadzenie do higieny psychicznej. Warszawa 1979; Trud istnienia. Warszawa 1986; W poszukiwaniu zdrowia psychicznego. Warszawa 1989 (jest też 1996).
[46] Atkinson S.: Jak wydobyć się z depresji.Warszawa1995.
[47] Hauck P.: Depresja. Dlaczego powstaje i jak ją przezwyciężyć. Warszawa1992.
[48] Horney K.: Neurotyczna osobowość naszych czasów. Warszawa1982.
[49] Lake T.: Samotność. Jak sobie z nią radzić. Warszawa1993.
[50] May R.: Psychologia i dylemat ludzki. Warszawa 1989.
[51] Ringel E.: Nerwica a samozniszczenie. Warszawa 1992.
[52] Shepard M.: Psychoterapia dla każdego. Warszawa 1995.
[53] Wolf D.: Pokonać samotność. Warszawa1995.
[54] http://salve.slam.katowice.pl/batoryA.htm
[55] Carter J.: Wredni ludzie- jak sobie z nimi radzić nie stając się takimi jak oni. Warszawa 1993.
[56] Forward S., Frazier D.: Szantaż emocjonalny. Jak obronić się przed manipulacją i wykorzystaniem. Gdańsk 1999; Toksyczni rodzice. Warszawa 1999.
[57] Hamer H.: Demon nietolerancji. Warszawa 1994.
[58] Macrae N., Stangor C., Hewstone M.: Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie. Gdańsk 1998.
[59] Mellody P.: Toksyczna miłość i jak się z niej wyzwolić. Warszawa 1993.
[60] Borysenko J.: Księga życia kobiety. Ciało- Psychika- Duchowość. Gdańsk 1999.
[61] Hajcak F., Garwood P.: Siedemnaście nieseksualnych powodów, dla których ludzie uprawiają seks. Gdańsk 1994.
[62] Kaschak E.: Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne. Gdańsk 2000.
[63] Lipsitz Bem S.: Męskość kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk 2000.
[64] Moir A., Jessel D.: Płeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną a kobietą. Warszawa1993.
[65] Opperman K., Weber E.: Język kobiet- język mężczyzn. O różnych stylach komunikowania. Gdańsk 2000.
[66] Pospiszyl K.: Psychologia kobiety. Warszawa 1978.
[67] Weiss K.E.: Seksualność kobiety- mity, rzeczywistość, możliwości. Warszawa 1994.
[68] Collins B.C.: Emocjonalna niedostępność. Jak rozpoznać chłód emocjonalny, zrozumieć go i unikać związku. Gdańsk 1999
[69] Crozier M.: Kryzys inteligencji. Warszawa 1996.
[70] Davis M.H.: Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk 1998.
[71] Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz od umiejętnościami kierowania emocjami. Poznań 1997.
[72] Sehr M.M.: Inteligencja emocjonalna. Testy EQ. Warszawa 1999.
[73] Seligman D.: O inteligencji prawie wszystko. Kontrowersje wokół ilorazu inteligencji. Warszawa 1995.
[74] Kopmeyer M.R.: Praktyczne metody osiągania sukcesów. Warszawa 1994.
[75] McGinnis A.L.: Potęga optymizmu. Warszawa 1993;Sztuka motywacji czyli: jak wydobyć z ludzi to, co w nich najlepsze. Warszawa 1992;Sztuka przyjaźni czyli jak zbliżyć się do ludzi na których Ci zależy. Warszawa 1993.
[76] Uniszewski Z.: Jak rozmawiać szukając pracy? Warszawa 1995.
[77] Witkowski S.(red.): Psychologia sukcesu. Jak motywować, kiedy oceniać, czego unikać, z kim współpracować. Warszawa1994.
[78] Zimbardo P.G.: Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić? Warszawa 1994.
LITERATURA:
Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 2001.
Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M.: Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań 2000.
Aronson E.: Człowiek istota społeczna. Warszawa 1995.
Atkinson S.: Jak wydobyć się z depresji.Warszawa1995.
Bandler R., Grinder J., Satir V.: Zmieniamy się wraz z rodzinami. O zdrowej komunikacji. Gdańsk 1999.
Bartnik C.S.: Personalizm. Lublin 1995.
Berne E: Dzień dobry... i co dalej? Poznań 1999.
Berne E.: Seks i kochanie. Warszawa 1994.
Berne E.: W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 1994.
Bertalanffy L. von: Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa1984.
Bojarski W.W.: Podstawy analizy i inżynierii systemów. Warszawa1984.
Borysenko J.: Księga życia kobiety. Ciało- Psychika- Duchowość. Gdańsk 1999.
Bourdieu P., Passeron J.C.: Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa 1990.
Carter J.: Wredni ludzie- jak sobie z nimi radzić nie stając się takimi jak oni. Warszawa 1993.
Chełpa S., Witkowski T.: Psychologia konfliktów. Praktyka radzenia sobie ze sporami. Warszawa 1995.
Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Gdańsk 1995.
Collins B.C.: Emocjonalna niedostępność. Jak rozpoznać chłód emocjonalny, zrozumieć go i unikać związku. Gdańsk 1999.
Crozier M.: Kryzys inteligencji. Warszawa 1996.
Davis M.H.: Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk 1998.
Dąbrowski K.: Dezintegracja pozytywna. Warszawa. 1979.
Dąbrowski K.: Elementy filozofii rozwoju. Warszawa 1989.
Dąbrowski K.: Pasja rozwoju. Warszawa 1988.
Dąbrowski K.: Wprowadzenie do higieny psychicznej. Warszawa 1979.
Dąbrowski K.: Trud istnienia. Warszawa 1986.
Dąbrowski K.: W poszukiwaniu zdrowia psychicznego. Warszawa 1989 (jest też 1996)
>>>>>>>>>>>>>strona 424 Dobrołowicz W.: Myśleć intuicyjnie. Warszawa 1995.
Dobrołowicz W.: Psychika i bariery. Warszawa 1993.
Dobrołowicz W.: Psychodydaktyka kreatywności. Warszawa1995.
Dobrołowicz W.: Psychologia twórczości technicznej. Warszawa 1993.
Droscher V.B.: Cena miłości. U źródeł zachowań godowych. Warszawa 1980.
Eibesfeldt I.: Miłość i nienawiść. Warszawa 1987.
Eibl- Kopmeyer M.R.: Praktyczne metody osiągania sukcesów. Warszawa 1994.
Fobes R.: Pomysł na każdą okazję. Podręcznik twórczego rozwiązywania problemów. Łódź 1998.
Forward S., Frazier D.: Szantaż emocjonalny. Jak obronić się przed manipulacją i wykorzystaniem. Gdańsk 1999.
Forward S.: Toksyczni rodzice. Warszawa 1999.
Giza T.: Przygotowanie studentów do twórczej pracy pedagogicznej. Kielce 1999.
Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz od umiejętnościami kierowania emocjami. Poznań 1997.
Górniewicz J., Rubacha K: Samorealizacja a uzdolnienia twórcze młodzieży : przegląd koncepcji i studium empiryczne. Toruń 1993.
Górniewicz J., Rubacha K: Droga do samorealizacji czyli W poszukiwaniu tożsamości. Toruń 1993.
Hajcak F., Garwood P.: Siedemnaście nieseksualnych powodów, dla których ludzie uprawiają seks. Gdańsk 1994.
Hall C.S., Lindzey G.: Teorie osobowości. Warszawa 1990.
Hamer H.: Demon nietolerancji. Warszawa 1994.
Hannaway C., Hunt G.: Umiejętności menedżerskie. Warszawa 1994.
Hauck P.: Depresja. Dlaczego powstaje i jak ją przezwyciężyć. Warszawa1992.
Hogan K.: Psychologia perswazji. Warszawa 2000.
Horney K.: Neurotyczna osobowość naszych czasów. Warszawa1982.
Jankowski D.: Autoedukacja- wyzwanie współczesności. Toruń 1999.
Jorstad J.: Zrozumieć siebie, zrozumieć innych. Psychologia na co dzień. Gdańsk 1999.
Kaschak E.: Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne. Gdańsk 2000.
Kępiński A.: Lęk. Kraków 2002.
Kępiński A.: Melancholia. Warszawa 1996.
Kępiński A.: Psychopatologia nerwic. Warszawa 1986.
Kępiński A.: Rytm życia. Warszawa 1993.
Kępiński A.: Z psychopatologii życia seksualnego. Warszawa 1994.
Kirchner J.: Manipulować- ale jak?. Warszwa1994
Kopmeyer M.R.: Praktyczne metody osiągania sukcesów. Warszawa 1994.
Kowalik L.(wyb.): Poradnik według Antoniego Kępińskiego. Poznaj siebie. Kraków 2003.
Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa 1997.
>>>>>>>>>>>>>strona 425 Kozielecki J.: Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa 1987.
Kozielecki J.: Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa 2001.
Król- Fijewska M.: Stanowczo łagodnie bez lęku. Warszawa 1993.
Król- Fijewska M.: Trening asertywności. Warszawa 1999.
Lake T.: Samotność. Jak sobie z nią radzić. Warszawa1993.
Laszlo E.: Systemowy obraz świata. Warszawa 1978.
Le Bon G.: Psychologia tłumu. Warszawa 1994.
Leary M.: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Gdańsk 2000.
Lipsitz Bem S.: Męskość kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk 2000.
Łukaszewski W.: Szanse rozwoju osobowości. Warszawa 1984.
Łukaszewski W.: Wielkie pytania psychologii. Gdańsk 2003.
Macrae N., Stangor C., Hewstone M.: Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie. Gdańsk 1998.
Malewski M.: Andragogika w perspektywie metodologicznej. Wrocław 1991.
Malewski M.: Teorie andragogiczne. Metodologia teoretyczności dyscypliny naukowej. Wrocław 1998.
Maslow A.: Motywacja i osobowość. Warszawa 1990.
Maslow A.: W stronę psychologii istnienia. Warszawa 1986.
May R.: Psychologia i dylemat ludzki. Warszawa 1989.
Mądrzycki T.: Osobowość jako system tworzący i realizujący plany. Nowe podejście. Gdańsk 1997.
McGinnis A.L.: Potęga optymizmu. Warszawa 1993.
McGinnis A.L.: Sztuka motywacji czyli: jak wydobyć z ludzi to, co w nich najlepsze. Warszawa 1992.
McGinnis A.L.: Sztuka przyjaźni czyli jak zbliżyć się do ludzi na których Ci zależy. Warszawa 1993.
Melibruda J.: Możliwości rozwoju osobistego. Warszawa 1992.
Melibruda J.: Poszukiwanie samego siebie. Warszawa 1980.
Mellody P.: Toksyczna miłość i jak się z niej wyzwolić. Warszawa 1993.
Moir A., Jessel D.: Płeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną a kobietą. Warszawa1993.
Nęcka E.: Trening twórczości. Warszawa 1998.
Nęcki Z.: Wzajemna Atrakcyjność. Warszawa 1990.
Obuchowski K.: Przez galaktykę potrzeb. Psychologia dążeń ludzkich. Poznań 1995.
Obuchowski T.: Adaptacja twórcza. Warszawa 1985.
Obuchowski T.: Człowiek intencjonalny. Warszawa 1993.
Opperman K., Weber E.: Język kobiet- język mężczyzn. O różnych stylach komunikowania. Gdańsk 2000.
Pachociński R.: Andragogika w wymiarze międzynarodowym. Warszawa 1998.
>>>>>>>>>>>>>strona 426 Pease A.: Język ciała. Kraków 1999.
Pietrasiński Z.: Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa 1990.
Popek S.: Człowiek jako jednostka twórcza. Lublin 2001.
Pospiszyl K.: Psychologia kobiety. Warszawa 1978.
Półturzycki J.: Akademicka edukacja dorosłych. Warszawa 1994
Półturzycki J.: Dydaktyka dla nauczycieli. Toruń 1998.
Półturzycki J.: Dydaktyka dorosłych. Warszawa 1991.
Półturzycki J.: Jak studiować zaocznie. Toruń. 1998.
Ringel E.: Nerwica a samozniszczenie. Warszawa 1992.
Rogers C.R.: O stawaniu się osobą : poglądy terapeuty na psychoterapię. Poznań 2002.
Rogers C.R.: Sposób bycia. Poznań 2002.
Rogers C.R.: Terapia nastawiona na klienta : grupy spotkaniowe. Wrocław 1991.
Rogoll R.: Aby być sobą. Wprowadzenie do analizy transakcyjnej. Warszawa 1998.
Sehr M.M.: Inteligencja emocjonalna. Testy EQ. Warszawa 1999.
Seligman D.: O inteligencji prawie wszystko. Kontrowersje wokół ilorazu inteligencji. Warszawa 1995.
Shepard M.: Psychoterapia dla każdego. Warszawa 1995.
Sołowiej J.: Psychologia twórczości. Gdańsk 1997.
Stephan W.G., Stephan C.W.: Wywieranie wpływu przez grupy. Gdańsk 1999.
Szmidt K.J.: Elementarz twórczego życia. Warszawa 1994.
Szmidt K.J.: Szkice do pedagogiki twórczości. Kraków 2001.
Szymański J.M.: Życie systemów. Warszawa1991.
Świeca M. Umiejętności komunikacji międzyludzkiej. Ostrowiec Św. 2000.
Thiele- Dohrmann K.: Psychologia plotki. Warszawa 1980.
Tierney E.: Doskonalenie międzyludzkiej komunikacji na 101 sposobów. Kraków 2000.
Tkaczyk L.: Komunikacja niewerbalna. Postawa, mimika, gest. Wrocław 1998.
Uniszewski Z.: Jak rozmawiać szukając pracy? Warszawa 1995.
Vopel. K.W.: Kreatywne rozwiązywanie konfliktów. Zabawy i ćwiczenia dla grup. Kielce 2003.
Weiss K.E.: Seksualność kobiety- mity, rzeczywistość, możliwości. Warszawa 1994.
Wilson E.O.: O naturze ludzkiej. Warszawa 1988.
Witkowski S.(red.): Psychologia sukcesu. Jak motywować, kiedy oceniać, czego unikać, z kim współpracować. Warszawa1994.
Wolf D.: Pokonać samotność. Warszawa1995.
Wright H.N.: Konflikty? Jak zrozumieć współmałżonka nie zgadzając się z nim. Warszawa 1995.
Zimbardo P.G.: Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić? Warszawa 1994.
Znaniecki F.: Prawa psychologii społecznej. Warszawa 1991.
http://salve.slam.katowice.pl/batoryA.htm
T. Dyrda, S. Scisłowicz (red.): Pedagogika w działaniu społecznym. Ostrowiec 2004. Wyd. Stow. na Rzecz Rozwoju WSBiP.
*Publikacja znajduje się w: |
|
Informacje z internetu o książce, w której znajduje się tekst: *
* *  Więcej na temat książki: http://www.ksiegarniaeuropejska.pl/modules.php?name=Sklep&plik=lista&nazwa=opis&kod=838946604X&spisTR=1
red.TADEUSZ DYRDA , red.SYLWESTER SCISŁOWICZ , PEDAGOGIKA W DZIAŁANIU SPOŁECZNYM
cena: 69,90 zł 480 stron, format: B5 , miękka Rok wydania: 2004 ISBN: 83-89466-04-X Spis treści
Wprowadzenie: Dyrda Tadeusz, Sylwester Scisłowicz Rozdział I. Pedagogika w działaniu - zagadnienia ogólne Teresa Gumuła, Pedagogika społeczna w działaniu wychowawczym - koncepcja Heleny Radłińskiej Wanda Dróżka, Refleksyjność w działaniu społecznym a pedagogika Albert Wojciech Maszke, Edukacja wobec zmiany Tadeusz Aleksander, Pedagogiczne wartości ruchu regionalnego (założenia, realizacja, perspektywy) Stanisław Gawlik, Służebność socjalna pedagogiki Andrzej Jopkiewicz, Społeczne uwarunkowania niektórych aspektów stylu życia i zachowań zdrowotnych studentów Michał Pindera, Środowiskowe uwarunkowania niepowodzeń szkolnych Rozdział II. Pedagogika w działaniu społecznym -kwestie metodologiczne i przykłady wyników badań Stanisław Czesław Michałowski, Metarealistyczna refleksja a działanie społeczne w wychowaniu prorodzinnym na tle założeń personologii Janusz Miąso, Trangresja jako podstawa działań pedagoga -przywódcy w życiu społecznym Anna Batiuk, Zabawa w dorosłość Henryka Długosz - Biłous, Aktywność twórcza pedagogów - czynniki sprzyjające i bariery Adam Podolski, Etyka zawodu nauczyciela Mariola Wojciechowska, System wartości rodziców i ich dzieci na przykładzie szkół zawodowych - analiza porównawcza Eleonora Agnieszka Wesołowska, Wychowani edo wartości Elżbieta Ozga, Demokracja w poglądach przyszłych pedagogów Teresa Wilk, Rodzina i szkoła. Podział zadań Katarzyna Dryjas, Współpraca z rodzicami - szansę i zagrożenia Tomasz Łączek, Funkcjonowanie gimnazjum, a system wartości młodzieży Katarzyna Perz, Nauczyciel zagrożony wypaleniem zawodowym Rozdział III. Pedagogika w działaniu edukacyjnym - wybrane zagadnienia i przykłady badań Tadeusz Dyrda, Projekty edukacyjne -wyzwalanie aktywności poznawczej uczniów Marek Świeca, Zajęcia warsztatowe z dramy - przykładowe realizacje Teresa Giza, Procesy selekcji szkolnych uczniów zdolnych Ryszard Pęczkowski, Klasy łączone w polskim systemie edukacji Marek Hallada, Komputer w procesie nauczania - uczenia się Marta Wrońska, Nauczyciel z komputerem w szkole czy nauczyciel z komputerem w domu? (prezentacja wyników badań własnych) Wiesław Matyskiewicz, Instytucje pośredniego wychowania -szansa czy zagrożenie dla dzieci i młodzieży Ewa Tłuczek - Tadla, Edukacja obywatelska w procesie kształtowania społeczeństwa obywatelskiego Paweł Górniak, Edukacja europejska w Liceum Ogólnokształcącym nr III im. Wł. Broniewskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim - nasze doświadczenia Bożena Dusza, Ewaluacja programu nauczania Lidia Pawelec, Wycieczka w nauczaniu początkowym Jan Piwowarczyk, Krajoznawstwo, turystyka i edukacja regionalna w mojej praktyce szkolnej Alicja Samot, Jak zapewnić uczniom kontakt z "żywym" językiem obcym? Bożena Kiljańska, Anna Konstantynowicz, Małgorzata Olech, Innowacja dotycząca korelacji matematyki i informatyki Ewa Dobrowolska, Korelacja międzyprzedmiotowa w nauczaniu dyscyplin humanistycznych. Założenia, praktyka, wyniki Sylwia Bednarczyk, Wspomaganie rozwoju emocjonalnego dziecka - warsztaty dla przedszkolaków i rodziców Ewelina Maciantowicz, Organizacja czasu wolnego uczniów klas IV -VI w środowisku wiejskim - komunikat z badań Rozdział IV. Pedagogika w pomocy i profilaktyce - aspekty badawcze i doświadczenia praktyczne Piotr Kowolik, Przemoc wobec dziecka w rodzinie jako problem społeczny (aspekt teoretyczno-empiryczny) Ewa Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna współczesnych obszarów zagrożeń dla rozwoju dzieci i młodzieży w aspekcie funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych Danuta Dramska, Rola logopedy w dialogu edukacyjnym, w procesie kształcenia dzieci i młodzieży Iwona Pietras, Działalność profilaktyczna w pracy pedagoga gimnazjum Ewa Gawron, Edukacja ekologiczna w profilaktyce działalności wychowawczej Beata Krauze - Składanowska, Działalność Stowarzyszenia "Promyk" działającego na rzecz dzieci z zaburzeniami rozwoju i ich rodzin Grażyna Grządziel, "Gimnastyka mózgu" P. Dennisona w terapii dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu Renata Miszczuk, Szkolna działalność profilaktyczna w zakresie uzależnień Beata Zyszkiewicz, Postawy nauczycieli wobec przemocy w szkole Katarzyna Krzystanek, Bezpośrednie oddziaływanie agresywnej gry komputerowej na poziom agresji chłopców w wieku dorastania Anna Musiał, Profilaktyka przeciwalkoholowa w gimnazjum - moje zajęcia warsztatowe Rozdział V. Andragogika w działaniu społecznym Sylwester Scisłowicz, Nauki społeczne przydatne w pracy andragoga praktyka. Szczególne znaczenie współczesnej psychologii Grzegorz Grzybek, Etyczny wymiar inicjatyw społeczno-wychowawczych w pracy socjalnej Paweł Biłous, Orientacja zawodowa we współczesnych warunkach Jolanta Maria Stąpór, Czynniki kształtujące rozwój zawodowy współczesnej młodzieży (projekt modelu) Anna Kulińska, Działalność andragogiczna w Zakładzie Doskonalenia Zawodowego w Kielcach Iwona Białas, Instytucja małżeństwa w opinii studentów Dorota Dufaj, Kulturotwórcza i edukacyjna rola uzdrowisk na przykładzie Buska Zdroju Małgorzata Krawczyk, Pedagogika społeczna w praktyce pedagoga pracy Informacje o autorach *
* * * * Wprowadzenie
Tadeusz Dyrda Sylwester Scisłowicz
Jak niemal na każdą naukę humanistyczną, na pedagogikę można patrzeć z szeregu przenikających się wzajemnie perspektyw. W związku z podejmowaną przez nią działalnością, można ją np. rozpatrywać jako dziedzinę teoretyczną i eksperymentalną, ale również aktywizującą oraz wspierającą rozwój człowieka i społeczeństwa. W pedagogice polskiej w ostatnich latach nastąpił znaczący przyrost informacji i metod pochodzących m.in. z różnorodnych badań, doświadczeń, odkryć, porównań, poszukiwań i rozmyślań. Coraz częściej dotyczą one właśnie doskonalenia wszelkich działań człowieka, pożądanych zarówno przez niego samego, jak i przez wszystkich pozostałych ludzi. Pedagogika przestała być narzędziem "urabiania" człowieka, sprowadzania go do roli kompatybilnego, łatwo zastępowalnego i posłusznego elementu społeczeństwa. W krajach demokratycznych nauka ta postawiła na tworzenie teorii i działań, a następnie ich wdrażanie. Na wspomaganie, służących inspirowaniu podmiotu do dobrowolnego, aktywnego, ale uwzględniającego interesy innych ludzi, obiektywnego i rzetelnego poszukiwania i odkrywania jego własnych zadań (nie narzuconych wymagań), predyspozycji, sił sprawczych, uzdolnień, umiejętności, sprawności oraz pokładów twórczych. Prezentowana książka jest efektem spotkania kilkudziesięciu osób (por. spis autorów), zajmujących się pedagogiką zarówno teoretycznie jak i w realnej praktyce. Wśród nich są m.in., wyróżniający się aktywnym działaniem społecznym nauczyciele różnych przedmiotów kształcenia na wszystkich szczeblach edukacji oraz prowadzący rzetelne, innowacyjne i żmudne badania empiryczne naukowcy z różnych polskich uczelni, najwięcej z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego i Akademii Świętokrzyskiej. Osoby te utworzyły swoiste "dynamiczne" forum dyskusyjne związane z ponadczasowym, konstruktywnie rozwijającym się dialogiem myślicieli, badaczy i profesjonalistów, a ściślej z działaniami udoskonalającymi funkcjonowanie wszystkich wymiarów pedagogiki i andragogiki dzięki budowaniu coraz bliższego związku teorii i praktyki. Wszyscy, co jest odzwierciedlone w dalszej treści książki, w oparciu o własne badania i zawodowe doświadczenia, starali się zaprezentować treści mieszczące się w dwóch głównych celach spotkania. Pierwszym z nich było ukazanie dorobku pedagogiki zorientowanej na poznanie, wyjaśnianie, ukierunkowywanie i projektowanie działalności edukacyjnej, wychowawczej, opiekuńczej i socjalnej. Drugim celem było upowszechnianie projektów i programów wzbogacających praktyczną działalność pedagogiczną o innowacyjne cele, treści, metody i formy wypracowywane przez nauczycieli i pedagogów. Rozdział pierwszy książki pt.: "Pedagogika w działaniu - zagadnienia ogólne" zawiera siedem tekstów naukowych, ukazujących duże znaczenie pedagogiki w praktyce społecznej. Teresa Gumuła przypomina dorobek wybitnej polskiej przedstawicielki pedagogiki, Heleny Radlińskiej, szczególnie jej ponadczasową koncepcję kształcenia czynnych postaw i więzi środowiskowych, formułując jednocześnie postulat potrzeby nowego spojrzenia na możliwości uruchamiania mechanizmów kontroli społecznej w środowisku lokalnym. Z wypowiedzi Wandy Dróżki wynika nader trafna uwaga, że rozwijanie refleksyjności staje się obecnie jednym z najważniejszych zadań pedagogiki. Do szczególnych walorów trzeciej wypowiedzi, autorstwa Alberta W. Maszke, zaliczyć należy m.in. analizę znaczenia dla współczesnego procesu kształcenia i wychowania, niedocenianego przez wielu teoretyków i badaczy, pozaszkolnego środowiska społecznego. Z jego opiniami koresponduje tekst Tadeusza Aleksandra postulującego, zdecydowanie bardziej niż jest to dotąd robione, wykorzystywanie wartości wychowawczych tkwiących w regionie dla celów rozwoju osobowości. Myślą przewodnią opracowania Stanisława Gawlika jest wznio sła idea służby człowiekowi przejawiającej się m.in. w dostrzeganiu jego potrze i pozytywnym reagowaniu na oczekiwania pomocowe każdej osoby ludzkiej, bez kierowania się jakimikolwiek kryteriami. Andrzej Jopkiewicz przedstawia w swoi głosie bogato zilustrowane wyniki profesjonalnych badań, zrealizowanych wród 1554 studentów pierwszych lat wszystkich wydziałów Akademii Świętokrzyskie w Kielcach, wskazujących m.in., że niestety młodzież preferuje bierne formy spędzania czasu wolnego, a znacząca jej część ma własne doświadczenia z "używka mi". Rozdział pierwszy zamyka tekst Michała Pindery omawiającego wyniki badań nad niepowodzeniami szkolnymi wśród uczniów klas IV -VI. Największe trudności mają oni w nauce matematyki, języka polskiego i historii. Rozdział drugi książki pt.: "Pedagogika w działaniu społecznym - kwestie metodologiczne i przykłady wyników badań" jest prezentacją różnorodnych po glądów nauczycieli akademickich i pedagogów praktyków. Rozpoczyna go filozoficzny tekst Stanisława Michałowskiego, który bazując na założeniach personologii przedstawia ich zastosowanie w badaniach dotyczących rozumienia człowieka i otaczającej go rzeczywistości. Nawiązuje przy tym m.in. do transgresyjnej koncepcji człowieka, będącej ważnym składnikiem interesującyc rozważań teoretycznych i analiz empirycznych znajdujących się w interesującyc tekstach Janusza Miąso, Anny Batiuk i Henryki Długosz - Biłous. Adam Podolski podejmuje rozważania nad etyką zawodu nauczyciela. Również do etyki nawiązuj prace Marioli Wojciechowskiej, Eleonory A. Wesołowskiej, Elżbiety Ozgi i Tomasza Łączka, zawierają bowiem ponadczasowe i ponadterytonalne rozważania nad problematyką wartości. Prace zaprezentowane przez Teresę Wilk, Katarzynę Dryjas i Katarzynę Perz zawierają bardzo istotne informacje dotyczące m.in. relacji między rodziną i szkołą oraz niebezpieczeństw grożących nauczycielom. "Pedagogika w działaniu edukacyjnym - wybrane zagadnienia i przykłady badań" to tytuł trzeciego, najobszerniejszego rozdziału książki. Znaleźć w nim można sporo informacji na temat różnorodnych form działalności edukacyjnej. Pierwsze cztery teksty dotyczą bardzo ważnej, dla konstruktywnego rozwoju świata, problematyki rozwijania innowacyjnych i twórczych postaw dzieci i młodzieży. Tadeusz Dyrda postuluje zastosowanie metody projektów edukacyjnych do wyzwalania aktywności poznawczej uczniów, aby w konsekwencji nadać polskiej szkole bardziej funkcjonalny charakter. Inną metodę rozwijania innowacyjnych kompetencji uczestników, a mianowicie zajęcia warsztatowe z dramy, proponuje Marek Świeca. Interesujące wyniki badań własnych omówiła Teresa Giza, wskazując m.in. we wnioskach, iż bez wsparcia pozaszkolnego, opierając się tylko na edukacji w szkole, dziecko nie jest w stanie rozwinąć swoich uzdolnień i zainteresowań. Na potencjalne możliwości rozwijania postaw twórczych, w małych szkołach, w niewielkich klasach łączonych, zwraca uwagę Ryszard Pęczkowski. Z opracowania Marka Hallady można dowiedzieć się o różnorodnych możliwościach zastosowania komputerowych programów dydaktycznych w edukacji szkolnej. Na podobny temat wypowiada się Marta Wrońska, która w oparciu o przeprowadzone badania twierdzi, że każdy nauczyciel nie tylko powinien mieć dostęp do komputera w szkole, ale również obowiązkowo rozwijać swoje wiadomości, umiejętności i sprawności informatyczne. Zagadnienia związane z możliwościami wykorzystania informatyki i komputerów w nauczaniu i wychowaniu interesująco omawiają też Bożena Kilijańska, Anna Konstantynowicz i Maria Olech. Dużo "świeżego powietrza" wprowadzają do omawianej części pracy w odrębnych wypowiedziach Lidia Pawelec i Jan Piwowarczyk wskazujący na ważną rolę wycieczek w praktyce szkolnej. W rozdziale czwartym pt.: "Pedagogika w pomocy i profilaktyce - aspekty badawcze i doświadczenia praktyczne" znajduje się jedenaście tekstów prezentujących możliwości zastosowania pedagogiki w zapobieganiu patologiom społecznym i w działaniach pomocowych. W pierwszym Piotr Kowolik omawia wyniki tegorocznych badań własnych, na temat przemocy wobec dziecka, przeprowadzonych wśród 480 uczniów z rodzin zagrożonych patologią. Drugi tekst, autorstwa Ewy Wysockiej, podejmuje m.in. podstawowe założenia teoretyczno - metodologicznej diagnozy psychopedagogicz-nej, obszarów zagrożeń dla rozwoju dzieci i młodzieży. Na bardzo duże znaczenie pracy logopedy w przygotowaniu dziecka do komunikatywnego, konstruktywnego i sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie zwraca uwagę Danuta Dramska. A na szczególne znaczenie profilaktyki poprzez różnego rodzaju formy i metody, m.m. edukację ekologiczną i zajęcia warsztatowe, w swoich inspirujących czytelnika do praktycznego działania wypowiedziach, wskazują Iwona Pietras, Ewa Gawron, Renata Miszczuk i Anna Musiał. Książkę zamyka, najmniejszy ze wszystkich, związany z działalnością pedagogiczną wśród dorosłych, rozdział piąty pt.: "Andragogika w działaniu społecznym". Rozpoczyna go Sylwester Scisłowicz wskazujący m.in. 123 pozycje z literatury psychologicznej i pedagogicznej przydatne w pracy andragoga praktyka. Kolejny autor Grzegorz Grzybek przekonuje czytelnika o konieczności podjęcia głębokiej refleksji etycznej, nawiązującej do podstawowych zasad społecznych: dobra wspólnego, pomocniczości i solidarności. Paweł Biłous wskazuje braki i mankamenty orientacji zawodowej we współczesnej, bardzo szybko przeobrażającej się Polsce. Do jego wypowiedzi zdaje się nawiązywać Maria J. Stąpór prezentująca projekt modelu czynników rozwoju zawodowego współczesnej młodzieży. Pobudzające do pogłębionej refleksji wyniki i interpretacje badań na temat małżeństwa zawarła w swoim głosie Iwona Białas. Natomiast z odrębnych wypowiedzi Anny Kulińskiej, Małgorzaty Krawczyk i Doroty Dufaj dowiedzieć się można o teoretycznych i praktycznych wymiarach pracy andragogicznej z dorosłymi. We wprowadzeniu, ale tylko ze względu na konieczność zaprezentowania zwięzłej wypowiedzi, nie wspomniano o wszystkich opublikowanych tutaj pracach. Ale również one, przygotowane głównie przez nie wymienionych wyżej autorów praktyków, podejmujące ważne społecznie problemy pedagogiczne, zasługują na uważną lekturę i szczególne uznanie, napisane są bowiem z realnej, przenikniętej doświadczeniem zawodowym, perspektywy. Tadeusz Dyrda i Sylwester Scisłowicz, redaktorzy charakteryzowanej książki wyrażają nadzieję, że jej zawartość, wysoko oceniona przez recenzenta naukowego prof. dr hab. Irenę Pufal - Struzik, otrzyma podobne opinie od czytelników. Mają też przekonanie, iż jej treść w sposób znaczący przyda się odbiorcom do dalszego wzbogacania teoretycznej wiedzy, a także płynących z niej postaw, sprawności i umiejętności pedagogicznych niezbędnych w sprawnym i konstruktywnym działaniu społecznym |
*
*
*
*
*